Kast 7: Oude Boekjes
Kast 7: Oude Boekjes
‘Kent gij Hendrik niet, die altijd zoo beleefd zijnen hoed afneemt als hij voorbij gaat? Vele menschen noemen hem de Brave Hendrik, omdat hij altijd zoo gehoorzaam is en omdat hij zich zoo vriendelijk jegens ieder gedraagt.’
Dit zijn de eerste regels uit het boekje ‘De Brave Hendrik’ uit 1839, één van de oudste boekjes, die in deze vitrine liggen. Naast een aantal zeer oude boekjes gaat de aandacht speciaal uit naar een drietal rekenboekjes: Eéntje voor jongens, ééntje voor meisjes. En zelfs een rekenboekje voor jongens van den landelijken stand; allemaal uit de eerste helft van de 19e eeuw.
Nog een bijzonder boekje is ‘De vernieuwde cijfferinge’ van Willem Bartjens’ uit 1766. Meer over Willem Bartjens wordt verteld in de iconenkamer op de 1e verdieping.
Meer weten?
Er was eens een jongen zo braaf, zo zoet, zo gehoorzaam, zo knap en zo goedleers, dat zijn naam zelfs uitgroeide tot een soort aanduiding van: ‘een brave Hendrik zijn’.
Het slaat nu op iemand, die niets durft en eigenlijk een sufferd is. Dat was niet altijd zo.
Voor honderdduizenden kinderen was ‘Brave Hendrik’ lange tijd een voorbeeld om na te volgen. Op vrijwel alle scholen werd het boekje gebruikt als leesboekje voor beginnende lezertjes. In 1812 verschijnt er een vrouwelijke tegenhanger, ‘De brave Maria’, die flink verkoopt, maar minder populair wordt.
Willem Bartjens opende als onderwijzer in 1591 een particuliere school in Amsterdam. In 1604 bracht de 35-jarige Bartjens een boek uit waarin hij, aan de hand van zijn ervaringen in het rekenonderwijs, zijn eigen rekenmethodes beschreef: De Cijfferinghe. Het werd vele malen herdrukt en aangevuld.
Maar liefst twee eeuwen leerden Nederlandse kinderen met dit boekje rekenen. In 1618 publiceerde hij zijn Vernieuwde Cijfferinge, waarin nog meer rekenregels voor verschillende beroepen opgenomen waren.
Dankzij de populariteit van De Cijfferinghe belandde ‘Het klopt volgens Bartjens’ als uitdrukking in de Nederlandse taal, die aan wil geven, dat iets nauwkeurig is berekend, of dat een bepaalde berekening logisch of kloppend is.